Բաժանորդագրվեք araratnews-ի  տելեգրամ ալիքին։

Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահի տեղակալ, մարզական լրագրող Արմեն Նիկողոսյանի հետ զրուցել ենք մարզական լրագրության զարգացման ճանապարհի մասին` 1990–ականներից մինչև մեր օրեր։ Քննարկել ենք մարզական լրագրության ազդեցությունը հանրության վրա, լրագրողի դերը սպորտում և այն հմտությունները, որոնք անհրաժեշտ են՝ ոլորտում հաջողության հասնելու համար։

-Պարոն Նիկողոսյան, ինչպե՞ս որոշեցիք, որ ձեր ուղին պետք է անցնի մարզական լրագրության դաշտում, ինչո՞վ է սպորտային լրագրությունը գրավել ձեզ։

- Երբ փոքր էի, բակում խաղալիս, անգամ սովորական խաղերի ժամանակ, ես սկսել էի մեկնաբանել սպորտը` դրանում տեսնելով մի յուրահատուկ էներգիա ու հուզմունք։ Դրանից է սկսել իմ հետաքրքրությունը մարզական լրագրության հանդեպ։ Մանկությանս երազանքը` դառնալ մարզական լրագրող, իրականացավ 1999 թ․-ին, երբ «Հայկական ժամանակ» օրաթերթում լույս տեսավ իմ առաջին հոդվածը։ Չնայած այն հանգամանքին, որ այն ժամանակ Հայաստանում սպորտային լրագրության ֆակուլտետ չկար, և ես ստիպված էի ընտրել այլ մասնագիտություն, սիրտս միշտ ձգտում էր դեպի մարզական լրագրություն։

- Ձեր ժամանակ սպորտի մասին տեղեկատվություն ստանալու ի՞նչ միջոցներ կային, և ո՞ր աղբյուրներն էին հիմնականում օգտագործվում։

-Իմ ժամանակ, խոսում ենք 70-80-ական թվականներից, սպորտի մասին տեղեկատվություն ստանալու միջոցները սահմանափակ էին։ Հեռուստացույցը, որն ունեինք, փոքրիկ էր` ընդամենը 4 ալիքով, որոնցից երկուսը հայկական էին, իսկ երկուսը` ռուսական։ Սպորտային հաղորդումները շատ սահմանափակ էին ու սովորաբար լինում էին միայն լրատվական թողարկումների վերջին մեկ-երկու րոպեների ընթացքում։ Բացի հեռուստատեսությունից, մեզ համար երկրորդ կարևոր աղբյուրը եղել է «Ֆիզկուլտուրնիկ» և ռուսական «Սովետական սպորտ» թերթերը։ Այս թերթերը լույս էին տեսնում երեքշաբթի, հինգշաբթի և շաբաթ օրերին։ Բաժանորդագրվում էինք այդ թերթերին և փոստատարը բերում էր մինչև մեր դուռը։ Դա այն ժամանակների ամենաարժեքավոր սպորտային ինֆորմացիան էր, որը մենք ստանում էինք։ Չնայած այն ժամանակվա տեղեկատվության սահմանափակմանը, ես չեմ համարում, որ դա բացասական էր, քանի որ այն հանդիսանում էր Սովետական միության քաղաքականության մի մասնիկ` ուղղված ֆիզկուլտուրայի և սպորտի զարգացմանը։

- Պարոն Նիկողոսյան, ի՞նչ փոփոխություններ եք նկատել 2000-ականների և ներկայիս մարզական լրագրության միջև, և ի՛նչ տարբերություններ կան այն ժամանակվա ու այսօրվա մոտեցումներում, աշխատանքային մեթոդներում։

-2000-ականների սկզբին հայկական լրատվական դաշտը զգալիորեն տարբերվում էր ներկայիս լրատվությունից։ Այն ժամանակ տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը տպագիր մամուլն էր, և ինտերնետային լրագրությունը դեռևս իր սկզբնական փուլում էր։ Չնայած նրան, որ ինտերնետն արդեն հասանելի էր, սոցիալական ցանցերի բացակայության պայմաններում առցանց հարթակներում հիմնականում վերարտադրվում էին տպագիր մամուլում հրապարակված նյութերը։

2000-2001 թթ. ամբողջ լրագրողական աշխատանքը գրավոր էր իրականացվում, այնուհետև, երբ համացանցն ավելի հասանելի դարձավ, նյութերը փոխանցվում էին առցանց, խմբագրվում տեղում և հրապարակվում։ Այդ ժամանակվա լրագրությունն առանձնահատուկ էր, այն պահանջում էր մանրակրկիտ աշխատանք, հետևողական վերլուծություն և պատասխանատու մոտեցում։ Յուրաքանչյուր հոդված ձևավորվում էր երկարատև դիտարկումների և ուսումնասիրությունների հիման վրա, ինչը թույլ էր տալիս ստեղծել խորը, լավ մշակված բովանդակություն։ Այսօր այդ մոտեցումը հաճախ փոխարինվում է արագ սպառման նորություններով, որոնք զուրկ են մանրակրկիտ մշակման գործընթացից։

-Ի՞նչ դեր ուներ մարզական լրագրությունը 2000-ականներին։

2000–ականներին սպորտային լրագրությունն ուներ լրիվ այլ կշիռ։ Մեկ խաղի կամ միջոցառման մասին հնարավոր էր գրել ամբողջական թերթի էջ, և այդ հրապարակումն իրական ազդեցություն էր ունենում։ Այսօր երբ տեղեկատվության հոսքն անվերահսկելի ծավալներով թափվում է մեզ վրա, առաջնայինը և երկրորդականը դժվար է զատել։ Թվում է, թե մեդիայի ուշադրության կենտրոնում պետք է լինեն իրական արժեքներ ունեցող իրադարձությունները, սակայն դրա փոխարեն բոլորը կենտրոնացած են միայն մեդալային հաշվարկների վրա։

Իհարկե, իրականում մեդալները միշտ եղել են, սակայն նրանց նշանակությունը պետք է դիտարկել ավելի լայն շրջանակում։ Հիշում եմ` կարատեի մի առաջնություն, որտեղ Հայաստանը 50 մեդալ էր նվաճել, սակայն ոչ ոք չէր հարցնում` ինչ կարգավիճակ ուներ այդ առաջնությունը, որքան բարձր էր դրա մրցակցային մակարդակը, այդ մեդալները ինչ տվեցին Հայաստանին, ինչ ազդեցություն ունեցան սպորտի զարգացման վրա, քանի մարզիկ դրանից հետո շարունակեց իր ուղին, արդոք դա խթանեց առողջ ապրելակերպի տարածումը։

Այսօր սպորտային լրագրությունը պետք է վերագնահատի իր առաջնահերթությունները` կենտրոնանալով ոչ թե թվերի, այլ երևույթների խորքային վերլուծության վրա։ Միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի իրական պատկեր ստանալ մարզաշխարհի իրավիճակի մասին։

-Պարոն Նիկողոսյան, ըստ Ձեզ, ի՞նչ ազդեցություն ունի մարզական լրագրությունը հանրության վրա, և ինչպես է այն ձևավորում հասարակության վերաբերմունքն ու հետաքրքրությունը սպորտի նկատմամբ։

-Կարծում եմ, որ նախկինում մարզական լրագրությունը շատ ավելի մեծ ազդեցություն ուներ, քանի որ այն պարունակում էր ոչ միայն տեղեկատվություն, այլև խորը վերլուծություն։ Այսօր սոցիալական ցանցերը հեղեղված են տարաբնույթ տեղեկություններով, սակայն դրանց մեծ մասը մակերեսային բնույթ է կրում։ Վերլուծական նյութերը քիչ են, և անգամ առկա վերլուծությունները հաճախ խորության պակաս ունեն։

Մարզական լրագրության դերի վերագնահատումը կարևոր քայլ է մասնագիտական դաշտի զարգացման համար։ Այն պետք է վերադառնա իր սկզբնական առաքելությանը` ապահովելով ոչ միայն իրադարձությունների փաստագրական նկարագրություն, այլև դրանց խորը վերլուծություն, կապակցված հետևանքների ուսումնասիրություն և երկարաժամկետ ազդեցության գնահատում։ Միայն այս կերպ հնարավոր կլինի ապահովել սպորտային լրագրության բարձր որակն ու դրա ազդեցությունը հանրության սպորտային գիտակցության ձևավորման վրա։

-Ինչպե՞ս կբնութագրեք մարզական լրագրության վերափոխումը վերջին տարիներին։ Ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել այս ոլորտում, և որքանո՞վ է այն համապատասխանում հասարակության պահանջներին ու սպասումներին։

-Մարզական լրագրությունը հիմնովին փոխվել է, և կարելի է ասել, որ այն այսօր գրեթե գոյություն չունի իր ավանդական իմաստով։ Փոխարենը` մենք ունենք պարզապես տեղեկատվության փոխանցում, որը կարելի է բնութագրել որպես «ինֆորմացիոն լրագրություն»։ Լրագրողն այլևս մեկնաբան ու վերլուծող չէ, այլ պարզապես հաղորդող` առանց իրադարձությունների խորքային ուսումնասիրության։

Այսօր, եթե մեկը տիրապետում է օտար լեզուների, կարող է հայկական լրատվական դաշտին ընդհանրապես չհետևել, քանի որ մեր մարզական լրատվության 90 տոկոսը թարգմանված է ռուսական կամ անգլիական աղբյուրներից, ընդ որում` հաճախ անորակ թարգմանությամբ։ Իսկ Հայաստանում տեղի ունեցող մարզական իրադարձությունները գրեթե չեն լուսաբանվում, որովհետև դրա համար պետք է լրագրողները լինեն տեղում, ներկայանան մրցումներին, հանդիպեն մարզիկներին, հետևեն նրանց պատրաստվածությանն ու արդյունքներին։ Սակայն այսօր լրագրողներից քչերն են դա անում` հիմնականում լուսաբանում են ծանրամարտ, ըմբշամարտ ու բռնցքամարտ։

Ավելին, երբ լրագրողներն անգամ լինում են մարզական միջոցառումների ժամանակ, նրանք հաճախ գնում են ոչ թե նյութ ստեղծելու և իրական լուսաբանում իրականացնելու, այլ պարզապես «ներկա գտնվելու»։ Վերջերս դրա վառ ապացույցը դարձան Ջերմուկում անցկացված Համահայկական խաղերը, որոնք գրեթե լրատվական արտացոլում չունեցան։ Մինչդեռ այդ միջոցառման շրջանակում տարբեր մարզաձևերում անցկացվել են մրցումներ, հայտարարվել են հաղթողներ, բայց ամբողջական լուսաբանում տեղի չունեցավ։

Եթե համեմատենք 90-ակա թվականների հետ, ապա այդ տարիներին ցանկացած մարզական իրադարձություն լուսաբանվում էր` անկախ նրանից, թե ինչ նշանակություն ուներ։ Այդ տարիներին մարզական լրագրությունը իրականում կատարում էր իր առաքելությունը` ոչ միայն տեղեկացնելով, այլ հասարակության մեջ ձևավորելով սպորտային մշակույթ, բարձրացնելով կարևոր խնդիրներ և ապահովելով մարզաշխարհի շարունակական ներկայացումը։

-Պարոն Նիկողոսյան, ի՞նչ հմտություններ պետք է ունենա ժամանակակից մարզական լրագրողը, որպեսզի կարողանա արդյունավետորեն լուսաբանել սպորտային իրադարձությունները, փոխանցել իրականությունն առանց հուզական շեղումների և ապահովել վստահելի ու մասնագիտական լրատվություն՝ միաժամանակ զարգացնելով իր ինքնատիպ ոճը։

-Սպորտը հնարավոր չէ լուսաբանել մակերեսորեն կամ ընդհանուր գիտելիքներով։ Ճշգրիտ և ազդեցիկ լրագրության համար անհրաժեշտ է` խորը պատկերացում ունենալ մարզաձևերից, հասկանալ, օրինակ, ֆուտբոլային տակտիկաները, ըմբշամարտի տեխնիկան, մարզիկների պատրաստվածության առանձնահատկությունները, տիրապետել սպորտային կառավարման նրբություններին, հասկանալ ֆեդերացիաների գործունեությունը, ակումբային կառուցվածքները, ֆինանսավորման աղբյուրները և այլն։

-Պարոն Նիկողոսյան, ինչպե՞ս կարող է մեդիան դառնալ գործիք, որը կխթանի սպորտային համակարգի փոփոխությունները, և ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ սպորտային լրագրությունն այն փոփոխությունների վրա, որոնք անհրաժեշտ են հայկական սպորտի զարգացման համար։

- Սպորտային համակարգի վերափոխումը պահանջում է հետևողական լրագրություն, որն այսօր բացակայում է։ Ժամանակակից հայ լրագրողների 90 տոկոսը չի կարող թվարկել նույնիսկ այն ֆեդերացիաները, որոնք գործում են Հայաստանում, չի տիրապետում դրանց ֆինանսական աղբյուրներին, կառավարման մոդելներին կամ առաջնությունների կառուցվածքին։ Մինչդեռ միջազգային մակարդակում սպորտը կախված է մեդիայից։ Մեսսին և Ռոնալդուն դառձան համաշխարհային աստղեր հենց լրատվամիջոցների ազդեցության շնորհիվ, այլ ոչ թե միայն ֆինանսական ռեսուրսների։

Հայաստանում, սակայն, մեդիայի ազդեցությունը սպորտում նվազագույնի է հասցված, և դա կապված է ոչ միայն ոլորտի անտեսված լինելու, այլև լրագրողների մասնագիտական պատրաստվածության պակասի հետ։ Մարզական լրագրողն այսօրվա իրականության մեջ պետք է ունենա ոչ միայն իրադարձությունները ներկայացնելու, այլև քննադատական գնահատականներ տալու և հիմնավոր վերլուծություններ կատարելու հմտություններ։ Միայն այդ դեպքում սպորտային մեդիան կարող է դառնալ իրական ուժ, որը կազդի թե՛ մարզիկների կարիերայի, թե՛ սպորտային համակարգի բարեփոխման վրա։

-Ե՞րբ հիմնադրվեցին սպորտային հաղորդումները հայաստանյան հեռուստաընկերություններում, և ի՞նչ զարգացումներ ունեցան։

-2000-ականների սկզբին, երբ Հայաստանում սկսեցին հեռարձակվել նոր հեռուստաալիքներ, ինչպիսիք են «Արմենիա», «Շանթ» և «Հայ Թիվի», սպորտային հեռուստատեսության ոլորտը սկսեց գրանցել էական փոփոխություններ։ Այս ալիքները սկսեցին ցուցադրել Իսպանիայի և Իտալիայի ֆուտբոլային առաջնությունները, որոնք մեծ ժողովրդականություն ձեռք բերեցին Հայաստանում, իսկ հետագայում իրենց եթերում հայտնվեցին նաև Չեմպիոնների լիգայի խաղերը Եվրոպական ակումբների մասնակցությամբ։ 

Այդ շրջանում ստեղծվոց նաև ռուսական ՆՏՎ ալիքը, որը մի հսկայական սպորտային բլոկ էր ներկայացնում և մեծ ազդեցություն ունեցավ հայկական սպորտի դաշտում։ ՆՏՎ-ի ներխուժումը հայկական հեռուստատեսություն փոխեց սպորտային մեկնաբանության ու ընկալման ամբողջ մենթալիտետը։ Սպորտային լրագրության ու մեկնաբանության նոր հայացքները լրջորեն ազդեցին նաև Հայաստանի վրա՝ առաջացնելով մեծ հետաքրքրություն և պահանջարկ սպորտային լրագրության նկատմամբ։

Այս փոփոխությունները համընկավ 21-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցած սպորտային ոլորտի իրական «բումին», երբ մի շարք նոր հեռուստաալիքներ, թերթեր ու կայքեր սկսեցին ակտիվորեն աշխատել, և մարդիկ, որոնք նախկինում չեն մտածել սպորտային լրագրությամբ զբաղվելու մասին, հայտնվեցին այս ոլորտում։

-Ըստ Ձեզ՝ արդյո՞ք ճիշտ է, որ հայկական մեդիայում լուսաբանում են միայն հայկական սպորտը։

-Հայկական մեդիայում պետք է լինի ճիշտ հավասարակշռություն տեղական և միջազգային սպորտային լուսաբանման միջև։ Չի կարելի 90%-ով ներկայացնել արտասահմանյան սպորտն ու միայն 10%-ով՝ հայկականը։ Այն, ինչ մենք մատուցում ենք մեր լսարանին, ձևավորում է հասարակության սպորտային մտածողությունն ու հետաքրքրությունները։ Եթե միայն «Ռեալ Մադրիդ»-ի և «Բարսելոնա»-ի մասին ենք խոսում, ապա մեր երեխաները վաղը հայկական ֆուտբոլով չեն հետաքրքրվի։ Մեդիայի բովանդակությունը նման է դասընթացի՝ այն դաստիարակում է նոր սերունդներին ու ձևավորում նրանց նախընտրությունները։

-Պարոն Նիկողոսյան, շնորհակալություն հետաքրքիր զրույցի համար։

Թագուհի Մանուկյան