Բաժանորդագրվեք araratnews-ի  տելեգրամ ալիքին։

Մանկական նյարդաբան, «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի մանկական նյարդաբանության ծառայության պատասխանատու Նունե Կույումջյանը 1995 թվականից մինչ այսօր աշխատում է մանկական նյարդաբանության ոլորտում: Երեխաների հանդեպ ունի անսահման մեծ սեր ու նվիրում: Համարում է, որ բժիշկ լինելը ընտրություն չէ, այլ կոչում․․․ Մասնագետի հետ զրուցել ենք մանկական նյարդաբանության, Հայաստանում բժշկի մասնագիտության մասին․․․

Հարգելի բժիշկ Կույումջյան, պատմեք, խնդրեմ, ի՞նչն է Ձեզ ոգեշնչել դառնալ մանկական նյարդաբան:

Սերը բժշկության նկատմամբ ինձ տվել  է մայրս․ նա մեծահասակների նյարդաբան էր, մոտ 60 տարի աշխատել է այդ ոլորտում, և, տեսնելով նրա հոգատար վերաբերմունքը բուժառուների նկատմամբ, սերը մասնագիտության նկատմամբ, որոշեցի, որ պետք է դառնամ նյարդաբան:

Նյարդաբանությունը օրգանիզմի ամենաբարդ համակարգն է, անալիտիկ մտածողություն է պահանջում, ինչը ինձ շատ դուր է գալիս։ Մանկական նյարդաբանության վերաբերյալ սերն իմ մեջ ներդրեց իմ առաջին ուսուցիչը՝ Այլամազյան Ջուլիետան։ Նա մեզ սովորեցնում էր մտածել, վերլուծել, «տեղադրել» հիվանդությունը՝ գլխուղեղ, ողնուղեղ, ծայրամասային նյարդաթելերի շարանի մեջ և ճիշտ ախտորոշելուց հետո բուժել:

Հետագայում ևս ունեցել եմ շատ լավ ուսուցիչներ՝ Դարբինյան Վահագն... առ այսօր կապի մեջ եմ իմ ամենալավ ուսուցչի՝ Օ. Բոլցհաուզերի հետ, ով շվեյցարացի պրոֆեսոր է, և ծանր դեպքերը քննարկում ենք իրար հետ։  

«Ուիգմոր»-ի միջազգային համագործակցությունների շնորհիվ կապի մեջ ենք ԱՄՆ Ֆրեզնո քաղաքի «Valley Children’s Healthcare» մանկական հիվանդանոցի նյարդաբանների հետ․ նրանց հետ ունենք մշտական նամակագրական կապ, տարբեր քննարկումներ ենք ծավալում՝ հատկապես ծանր դեպքերի վերաբերյալ։ Համագործակցության շրջանակում 2024թ․ գարնանը մասնագիտական այց եմ ունեցել «Valley Children’s Healthcare», համատեղ աշխատել ամերիկացի գործընկերներիս հետ։  

Բժշկության հանդեպ Ձեզ  սերը փոխանցվել է Ձեր մայրիկից, իսկ Դուք խորհուրդ կտա՞ք Ձեր երեխային ուսումը շարունակել նույն ոլորտում:

Իմ աղջիկը սովորում է բժշկական համալսարանի 6-րդ կուրսում (ժպտում է – հեղ․)… Իհարկե, բժշկի մասնագիտությունը դա կոչում է․ դու կա՛մ բժիշկ ես, կա՛մ բժիշկ չես։ Այս մտքի կոնտեքստում երբևէ իմ աղջկան խորհուրդ չեմ տվել մասնագիտության ընտրության հարցում, կարծում եմ պետք է ինքնուրույն որոշում կայացնի: Թեպետ, չեմ թաքցնի, որ շատ հաճախ աղջիկս գալիս է, ինձ օգնում է աշխատանքի մեջ, և ես զգում եմ, որ երեխաների հետ աշխատելու մեծ սեր ունի։

Որո՞նք են Ձեր պրակտիկայում երեխաների մոտ առավել հաճախ հանդիպող նյարդաբանական հիվանդությունները:

Առաջին տեղում կդնեմ մանկական էպիլեպսիան․ մեր գործում առավել շատ շփվում ենք ցնցումներ ունեցող երեխաների հետ: Այստեղ կընդգծեմ կարևոր նրբություն․ երբ ծնողներին ասում ենք էպիլեպսիա, նրանց թվում է, որ դա ընդամենը մեկ հիվանդություն է, բայց կարևոր է ծնողներին իրազեկել, որ գոյություն ունեն մանկական էպիլեպսիայի տարբեր տեսակներ, այսինքն՝  դա մեկ հիվանդություն չէ, այլ տարբեր հիվանդություններ, որոնք կարող են ի հայտ գալ բուժառուի կյանքի տարբեր տարիքային փուլերում՝ սկսած նորածնային հասակից մինչև դեռահասություն:

Երբ նյարդաբանին դիմում է ցնցումներով բուժառուի ծնողը, առաջին հարցը, որին պետք է պատասխան գտնել՝ ցնցման  պատճառը։ Հարկավոր է սահմանել, արդյո՞ք ցնցումները ժառանգական բնույթ ունեն, թե՞ գլխուղեղի կառուցվածքի հետևանք են, մետաբոլիզմի  խանգարու՞մ է, թե՞ աուտոիմուն բորբոքային կամ  ինֆեկցիոն բորբոքային գործընթաց․․․ Այսինքն՝ մեր առջև դրվում է բավականին բարդ խնդիր, որի պատճառը գտնելուց հետո նոր կարող ենք սահմանել բուժումը:

Պետք է նշեմ նաև, որ գոյություն ունեն մի շարք ժառանգական, ինքնասահմանափակվող էպիլեպսիայի տեսակներ, որոնք տարիք-կախյալ են և ավարտվում են համապատասխան տարիքում: Միաժամանակ կան դեղակայուն էպիլեպսիայի տեսակներ, որոնք շատ դժվար են բուժվում ու հիվանդի հետ մեկտեղ մենք էլ ենք ապրումակցում, ցավում և այդ ճանապարհը միասին անցնում․․․

Ժամանակակից նյարդաբանության մեջ ունենք բուժման և հսկողության բավականաչափ լայն հնարավորություններ․ ի հայտ են եկել նոր դեղամիջոցներ, նաև տարածում է ստացել էպիլեպսիայի վիրահատական բուժումը: Այսօր գոյություն ունեն այնպիսի դեղամիջոցներ, որ առաջ չեն եղել, օրինակ, աուտոիմուն էնցեֆալիտները բուժելու համար և այլն:

Նյարդաբանության մեջ էպիլեպսիայի հետ մեկտեղ  ունենք մի շարք շարժողական հիվանդություններ, որ արդեն իսկ բուժում ունեն արտերկրում․ խոսքը՝ սպինալ մկանային ատրոֆիայի և Դյուշենի մկանային դիստրոֆիայի մասին է։

Շատ լավ արդյունքներ ունենք ներգանգային ինֆեկցիան բուժելու գործում։ Նախկինում այն երեխաները, որոնք տառապում էին էնցեֆալիտով,  մենինգիտով, մահանում էին, իսկ հիմա  մենք ունենք հակաբակտերիալ և հակավիրուսային  դեղամիջոցներ, որոնք արդյունավետ են, եթե, իհարկե, հիվանդությունը չունենա կայծակնային ընթացք։ Ունենք դեմիելինիզացնող հիվանդություններ, պերիֆերիկ նյարդաթելերի հիվանդություններ,  բայց դրանք ավելի քիչ են հանդիպում:

Արդյոք կա՞ որևէ վիճակագրություն Հայաստանում մանկական նյարդաբանական հիվանդությունների վերաբերյալ: 

Վիճակագրություն կա էպիլեպսիայի վերաբերյալ․ մեր երկրում ունենք 3000-ից ավելի հիվանդ: Մնացած հիվանդությունների հետ կապված պաշտոնական վիճակագրություն չգիտեմ:

Ի՞նչ ծառայություններ է առաջարկում «Ուիգմորը կանանց և երեխաների հիվանդանոցը» նյարդաբանական խնդիրներ ունեցող երեխաներին:

«Ուիգմոր» հիվանդանոցում ստեղծված են բոլոր պայմանները, որպեսզի երեխաները ստանան լիարժեք բուժօգնություն պետպատվերի շրջանակում։ Հիվանդանոց ընդունված յուրաքանչյուր երեխա ստանում է անհրաժեշտ բուժում, և եթե հարկավոր է, գլխուղեղի ՄՌՏ հետազոտությունը ևս կազմակերպվում է պետպատվերի միջոցով։ Հիվանդանոցն ունի լայնածավալ լաբորատոր ծառայություն, ինչը հնարավորություն է տալիս բոլոր անհրաժեշտ հետազոտությունները անցկացնել անմիջապես տեղում: Օրինակ, մենինգիտով հիվանդի ողնուղեղային հեղուկի հետազոտությունը կատարվում է մեր լաբորատորիայում, ինչի շնորհիվ ծնողները  ստիպված չեն հեղուկը տեղափոխել այլ լաբորատորիա։

Հիվանդանոցն ունի համակարգչային շերտագրության ծառայություն, որը հասանելի է ամեն օր շուրջօրյա ռեժիմով։  Ունենք նաև էլեկտրաէնցեֆալոգրաֆիայի (ԷԷԳ) հետազոտություն՝ պետպատվերի շրջանակում, ինչպես ստանդարտ՝ 30-րոպեանոց, այնպես էլ 24-ժամյա մոնիտորինգի ձևաչափով: Միակ հետազոտությունը, որը կատարվում է հիվանդանոցից դուրս՝ գլխուղեղի կամ ողնուղեղի ՄՌՏ-ն է։ Ծանր դեպքերում առկա է շտապ օգնության ծառայություն, որը կազմակերպում է բուժառուի տեղափոխումը։

Պատմեք, խնդրեմ, «Ուիգմոր»-ի գործելակարգերի մասին․ նշեցիք, որ շարունակական համագործակցություն ունեք ԱՄՆ լավագույն մանկական բուժհաստատություններից  մեկի՝ «Valley Children’s Healthcare»-ի հետ, և Դուք նաև եղել եք Ֆրեզնո մեկնած մասնագիտական խմբերից մեկի կազմում։  

Ես պատիվ եմ ունեցել երկու շաբաթ վերապատրաստվելու «Valley Children’s Healthcare» մանկական հիվանդանոցում։ «Valley Children’s Healthcare»-ի հետ համագործակցությունը կարևոր դեր ունի փորձի փոխանակման առումով, ինչը մեզ հնարավորություն է տալիս ապացուցահեն, զարգացած երկրների մոտեցումներին համընթաց ծառայություններ մատուցել։

Համագործակցության շրջանակներում հուլիսին Ֆրեզնոյից ժամանած պատվիրակության կազմում էին նաև երկու նյարդաբան, որոնց հետ երկու շաբաթվա ընթացքում միասին աշխատել ենք «Ուիգմոր»-ում, քննարկել մի շարք դեպքեր։

Որո՞նք են հիմնական մարտահրավերները, որոնց բախվում եք Ձեր աշխատանքում և ինչպե՞ս եք դրանք հաղթահարում:

Կան իրավիճակներ, որ սահմանափակումներ ունենք, օրինակ՝ աուտոիմուն էնցեֆալիտի և մետաբոլիկ հիվանդությունների հետ կապված։ Այս դեպքերում արյան և ողնուղեղային հեղուկի նմուշները ստիպված ուղարկում ենք արտասահման, և ես կցանկանայի, որ նման բարդ հետազոտությունների հնարավորություն ունենանք հենց Հայաստանում։

Ունենք նաև մի շարք մետաբոլիկ հիվանդություններ, որոնք  կանխարգելելի են, երբ առկա է համապատասխան հատուկ սնունդ՝ բժշկության մեջ դա կոչվում է ֆորմուլա․ ցավոք, դեռ չունենք այդ սննդի հասանելիությունը Հայաստանում:

Կցանկանայի տեսնել բարելավում գենետիկական հետազոտությունների ոլորտում․  կան հետազոտություններ, որոնք ուղարկում ենք արտերկիր և 2-3 ամիս սպասում պատասխանների: Դրանք նաև թանկարժեք հետազոտություններ են, և շատ ծնողներ հրաժարվում են դրանցից ֆինանսների պատճառով․․․ Եթե ուղղորդված ներդրումներ ունենանք Հայաստանի գենետիկ հետազոտությունների ոլորտում, շատ դրական զարգացումներ կլինեն և հնարավոր կլինի կանխարգելել մի շարք հիվանդություններ կամ դրանց բարդացումները։

Ինչպիսի՞ն է, ըստ Ձեզ, մանկական նյարդաբանության ապագան Հայաստանում, և որո՞նք են բարելավման հիմնական ուղղությունները:

Մանկական նյարդաբանության ապագան գենետիկայի ոլորտի զարգացման հետ սերտ համագործակցության մեջ է, քանի որ նյարդաբանական հիվանդութունների մեծ մասը ժառանգական հիմք ունեն: Մենք արդեն իսկ տեսնում ենք դեպքեր, երբ գենետիկ հիվանդությունների համար հայտնաբերված դեղորայքով կարողանում են օգնել երեխաներին՝ հայտնաբերելով գենը դեռ ներարգանդային կյանքում, և կարողանում են կանխարգելել երեխայի հիվանդությունը կլինիկական դրսևորումից առաջ:

Զրուցեց Սիլվի Պետրոսյանը