2022 թվականի մարտին, Ուկրաինայում պատերազմի պատճառով Ռուսաստանի Դաշնության դեմ արևմտյան պատժամիջոցների ֆոնին, շատ օտարերկրյա փորձագետներ կանխատեսում էին, որ Ադրբեջանը կարող է զգալիորեն օգուտ քաղել Եվրոպա գազի վաճառքից։ Երկրի ներսում փորձագետները սկզբում թերահավատ էին:

Ի՞նչ արդյունքներ կարելի է ամփոփել գրեթե մեկ տարի անց։ Արդյոք Ռուսաստանի Դաշնության դեմ պատժամիջոցները և Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի պատերազմի հետևանքները լուրջ ազդեցություն ունեցե՞լ են Ադրբեջանի տնտեսության վրա։

Ադրբեջանը գազի մատակարարման նոր մակարդակի չի հասել

Ադրբեջանից գազի ընդհանուր արտահանումը 2022 թվականին կազմել է մոտ 19 միլիարդ խորանարդ մետր, ինչը 5,4 տոկոսով ցածր է 2021 թվականի ցուցանիշից, հայտնում է «Интерфакс-Азербайджан»–ը։ Դրանից 9 միլիարդ խորանարդ մետրից մի փոքր ավելին գնացել է Եվրոպա։

Ճիշտ է, թանկացման շնորհիվ վաճառված գազի ընդհանուր արժեքը նախորդ տարվա համեմատ գրեթե երեք անգամ ավելի է ստացվել՝ մոտ 15 մլրդ դոլար։ Բայց գանձարանի զգալի համալրման մասին խոսելն ավելորդ է։ Անկախ տնտեսագետ Թոգրուլ Վելիևի կարծիքով՝ ֆիզիկապես Ադրբեջանը չի կարող ուղղակի վերցնել և կտրուկ ավելացնել գազի արտահանումը, արդյունահանման ներկայիս ծավալը և խողովակաշարերի հնարավորությունները դա թույլ չեն տալիս։

Բացի այդ, ըստ պայմանավորվածությունների, Ադրբեջանը պետք է տարեկան որոշակի ծավալներով գազ մատակարարի հարեւան Թուրքիային ու Վրաստանին։ Եվրամիության հետ չկան հստակ պայմանավորվածություններ. կա միայն էներգետիկ ոլորտում ռազմավարական գործընկերության հուշագիր, որը ստորագրվել է 2022 թվականի հուլիսին, ըստ որի՝ Ադրբեջանը կարող է կրկնապատկել գազի մատակարարումները Եվրոպա առաջիկա հինգ տարում։

«Առանցքային բառը՝ կարող է, բայց պարտավոր չէ»,- բացատրում է Վելիևը,– «Այս ծախսերը ոչ շուտով կփոխհատուցվեն։ Իսկ մինչ 2030 թվականը Եվրոպան նախատեսում է զգալիորեն մեծացնել էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրների դերը, իսկ այդ ժամանակ ադրբեջանական գազի կարիքը կվերանա։ Կամ գուցե նա ավելի շուտ նրա կարիքը չունենա, եթե հանգամանքները փոխվեն: Այնպես որ, Ադրբեջանի իշխանությունները այնքան էլ չեն ցանկանում մեծացնել իրենց կարողությունները»:

Տեղափոխում Ադրբեջան

Ադրբեջանի ՀՆԱ-ի աճը 2022 թվականին, Վրաստանի և Հայաստանի համեմատ, բավականին համեստ է եղել՝ 4,6%՝ 12-13%-ի դիմաց։ Սա հիմնականում պայմանավորված է նրանով, որ Վրաստանում և Հայաստանում բազմապատիկ ավել են եղել ռուս միգրանտները, որոնք ժամանել են Ուկրաինայի դեմ պատերազմի սկսվելուց, այնուհետև Ռուսաստանի Դաշնությունում հայտարարված մոբիլիզացիայից հետո։ Բազմաթիվ պատճառներով, որոնցից մեկը վիզային սահմանափակումներն են, Ադրբեջանը շատ ավելի քիչ ժողովրդականություն էր վայելում ռուսների շրջանում:

Բաքու են տեղափոխվել հիմնականում Ռուսաստանի քաղաքացիություն ունեցող ադրբեջանցիները կամ ռուսները, ովքեր ունեն այստեղ ազգականներ։ Եվ նաև՝ մի քանի հարյուր ՏՏ ոլորտից մարդիկ, ովքեր տեղավորվել են թանկարժեք բնակելի համալիրում՝ ստեղծելով իրենց փակ համայնքն այստեղ։ Տոգրուլ Վելիևը նվազագույն է գնահատում այն ​​հնարավորությունները, որ այդ տեղափոխողները իսկապես կազդեն երկրի տնտեսության կամ ՏՏ ոլորտի զարգացման վրա. շարունակում են աշխատել իրենց ռուս և արտասահմանյան հաճախորդների վրա և մինչ այժմ ընդհանրապես չեն ինտեգրվել ադրբեջանական իրականությանը։

Սակայն 2022 թվականի սեպտեմբերին ֆիզիկական անձանցից Ադրբեջան կատարվող դրամական փոխանցումների ընդհանուր ծավալը կազմել է 2,7 մլրդ դոլար։ Սա 3,6 անգամ ավելի է, քան նախորդ տարի, և ընդհանուր առմամբ ռեկորդային ցուցանիշ է երկար տարիների ընթացքում։ Դրանցից 2,2 մլրդ դոլարը փոխանցվել է Ռուսաստանից և հայտնվել վերաբնակիչների նոր բանկային հաշիվներում։

Գները բարձրացել են

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ զգալիորեն քիչ ռուսներ են եկել Ադրբեջան, ի տարբերություն հարևան երկրների՝ վարձակալության գներն այստեղ այդքան էլ չեն բարձրացել։ Բայց մնացած գրեթե ամեն ինչի համար գները բարձրացել են։ Սննդամթերքի գներն ամենաշատն են թանկացել. Ադրբեջանում պարենային ապրանքների միջին տարեկան գնաճը դեկտեմբերին կազմել է 19%:

Պաշտոնյաները դա պայմանավորում են ներմուծող երկրներում գնաճով և հումքի ու տրանսպորտի համաշխարհային գների աճով: Այս բացատրության հետ համաձայն են անկախ փորձագետները։ Բայց հավելում են, որ համաշխարհային գնաճի հետևանքները այնքան լուրջ են դարձել Ադրբեջանի համար, քանի որ երկիրը գրեթե ամբողջությամբ կախված է ներմուծումից, իսկ բնակչության իրական եկամուտները չեն աճում։

Կառավարությունը պնդում է, որ սոցիալական նախագծերի ու ծրագրերի միջոցով փորձում է «մեղմացնել համաշխարհային ճգնաժամի հետեւանքները ժողովրդի համար»։ Գործնականում դա նշանակում է, օրինակ, որ 2023 թվականի հունվարի 1-ից երկրում նվազագույն աշխատավարձը բարձրացել է 15%-ով՝ հասնելով 345 մանաթի (մոտ 203 դոլար)։ Իսկ ապրուստի մինիմումը 246 մանաթ է (մոտ 145 դոլար)։

Այն բանից հետո, երբ Արևմուտքը պատժամիջոցներ սահմանեց ՌԴ–ի դեմ և հրաժարվեց ռուսական էներգակիրներից, շատերը օգուտներ էին կանխատեսում Ադրբեջանի համար, այդ թվում՝ գազի վաճառքից։ Արդյո՞ք իրականություն են դարձել այս կանխատեսումները։

Գերմանական DW պարբերականի անդրադարձը։