Որքա՞ն կտևի Ռուսաստանի և Էմիրությունների միջև համագործակցության աճը. Carnegie հիմնադրամ

Թուրքիայի և Չինաստանի հետ միասին Արաբական Միացյալ Էմիրությունները (ԱՄԷ), պարզվեց, որ Ռուսաստանի՝ Արևմուտքի հետ հարաբերությունների խզման գլխավոր շահառուներից է։ Երկու երկրների միջև առևտուրը ռեկորդներ է գրանցում, ռուսներն այնտեղ ակտիվորեն անշարժ գույք են գնում և բիզնեսներ բացում: Աճում են հույսերը, որ Էմիրությունները կարող է այլընտրանք դառնալ Արեւմուտքին շատ հարցերում կամ հնարավորություն ընձեռել շրջանցելու արեւմտյան պատժամիջոցները։

Սակայն ինքը՝ Էմիրությունները, պատժամիջոցներին շատ ավելի լուրջ է վերաբերվում, քան կցանկանար Մոսկվան։ ԱՄԷ-ն պարզապես չի կարող իրեն թույլ տալ չպատասխանել Արևմուտքի սահմանափակումներին։ Եվ այստեղ հարցն այն է, թե ինչքան և որքան շուտ Արևմուտքը ճնշում կգործադրի Էմիրությունների վրա՝ սահմանափակելու Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը։

Դրախտ՝ հարուստների համար

Ռուսաստանի դեմ արևմտյան պատժամիջոցները հանգեցրել են ԱՄԷ-ի նկատմամբ Ռուսաստանի քաղաքացիների հետաքրքրության աճին: 2022 թվականին ավելի քան մեկ միլիոն ռուս է այցելել երկիր, ինչը 60%-ով ավելի է, քան մեկ տարի առաջ։ Եվ դա զուտ տուրիստական հետաքրքրություն չէր։ Հոսքի զգալի մասը կազմում էին նրանք, ովքեր որոշել էին իրենց բիզնեսը կամ ակտիվները տեղափոխել այնտեղ:

Բիզնես զբոսաշրջության ոլորտի ներկայացուցիչների խոսքով, ռուս գործարարների թռիչքների թիվը Դուբայ անցած տարի աճել է ավելի քան երեք անգամ։ Էմիրաթական անշարժ գույքի շուկայում ռուսները դարձել են նիշային խումբ լինելու հիմնական շարժիչ ուժը: 2022 թվականին նրանք օտարերկրացիների շրջանում անշարժ գույքի գնումների քանակով զբաղեցրել են առաջին տեղը՝ առաջ անցնելով բրիտանացիներից, հնդիկներից և իտալացիներից։

Ռուսաստանի Դաշնությունից ներգաղթյալների թվի աճի հետ մեկտեղ ավելացել է նաև ռուսական ընկերությունների ծառայությունների պահանջարկը, որը վերաբերում է նաև ԱՄԷ-ին։ Ռուսների կողմից ստեղծված անշարժ գույքի գործակալությունների թիվն աճել է մեկ երրորդով։ Ռուսական ընկերությունների բաց արտոնությունների քանակով Էմիրությունները մտել է երկրների առաջին հնգյակի մեջ։

Նման թռիչքն առավել զարմանալի է, քանի որ ոչ բոլորը, ովքեր ցանկանում են արտասահման տեղափոխվել, կարող են իրենց թույլ տալ մեկնել ԱՄԷ: Անշարժ գույքի գներն ու ապրելու արժեքն այնտեղ նկատելիորեն ավելի բարձր են, քան Եվրոպայում։ Հետևաբար, այնտեղ են տեղափոխվում ամենահարուստ վերաբնակիչները, օրինակ՝ ընկերությունների թոփ-մենեջերները, իսկ սովորական աշխատակիցները գնում են Վրաստան, Հայաստան, Ղազախստան և Թուրքիա: Կան նաև ապացույցներ, որ Կրեմլին մոտ կանգնած գործարարներն իրենց ակտիվները փոխանցում են ԱՄԷ։

Զուգահեռ արտահանում

Ռուսաստանի վերակողմնորոշումը դեպի այլընտրանքային ուղղություններ ազդեց նաև ԱՄԷ-ի հետ երկկողմ առևտրի վրա. 2022 թվականի վերջի դրությամբ, առևտուրն աճել է 68%-ով և հասել ռեկորդային՝ 9 մլրդ դոլարի, միևնույն ժամանակ ռուսական արտահանումը կազմել է 8,5 մլրդ դոլար, որն աճել է 71%-ով։

Անհնար է դա կապել միայն պատերազմի հետ. նախորդ տարիներին ապրանքաշրջանառությունը արագորեն աճեց՝ հիմնականում ռուսական գյուղատնտեսական արտադրանքի արտահանման ընդլայնման շնորհիվ, որն այսօր դեռևս կազմում է Ռուսաստանի Դաշնությունից ԱՄԷ առաքումների զգալի մասը: Պատժամիջոցների հիմնական հետևանքը թանկարժեք մետաղների մատակարարման կտրուկ աճն է, որոնց վաճառքն Արևմուտքին այժմ անհնար է։ Փորձագիտական գնահատականներով՝ թանկարժեք քարերի և ոսկու մասնաբաժինը Ռուսաստանից ԱՄԷ ընդհանուր արտահանման մեջ 2022 թվականին հասել է գրեթե 40%-ի։

Մեկ այլ հետաքրքիր նորամուծություն էմիրությունների կողմից Ռուսաստանի Դաշնությունից նավթի և նավթամթերքի ներմուծման մեկնարկն է, որը Մոսկվան այժմ ստիպված է վաճառել լուրջ զեղչով։ 2022 թվականին ԱՄԷ-ն, թեև աշխարհի խոշորագույն նավթարդյունահանողներից էր, Ռուսաստանից գնել է առնվազն 3,2 միլիոն բարել նավթ և 1,5 միլիոն տոննա նավթամթերք (հոկտեմբերի վերջի տվյալները)։ Զեղչով գնված հում նավթը վերաարտահանվում է, իսկ նավթամթերքն օգտագործվում է ներքին կարիքների համար։

Ընդհանուր առմամբ, 2022 թվականին Ռուսաստանը, ըստ պաշտոնական տվյալների, արտահանել է 242 միլիոն տոննա նավթ, ուստի Էմիրությունների շուկան դեռ իսկապես նշանակալի տեսք չունի։ Այնուամենայնիվ, ռուսական վառելիքի արտահանումը ԱՄԷ շարունակում է աճել։

Ի վերջո, զուգահեռ ներմուծումն անցավ ԱՄԷ-ով։ Էլեկտրոնիկայի և դրա համար նախատեսված մասերի մատակարարումները ԱՄԷ-ից Ռուսաստանի Դաշնություն աճել են յոթ անգամ։ Վաճառքի ծավալը կազմել է 283 մլն դոլար, ինչը ապրանքների այս կատեգորիան դարձնում է ամենանշանակալին դեպի Ռուսաստան էմիրաթական բոլոր արտահանումների մեջ: Միկրոչիպերի մատակարարումներն աճել են 15 անգամ (մինչև 24 մլն դոլար)։ Բացի այդ, Էմիրությունները 2022 թվականին Ռուսաստանին վաճառել են 158 քաղաքացիական անօդաչու թռչող սարքեր՝ ընդհանուր 600 հազար դոլարով։

Սակայն ԱՄԷ-ից Ռուսաստան ներմուծման ընդհանուր ծավալն ինքնին խոսուն է՝ տարեկան ընդամենը 500 մլն դոլար կամ երկկողմ ապրանքաշրջանառության 5%-ից փոքր-ինչ ավելի։ Որոշ կատեգորիաներում աճն իսկապես տպավորիչ է թվում, բայց բացարձակ արտահայտությամբ խոսքը փոքր ծավալների մասին է։

Արտաքին ճնշում

Առաջին հայացքից ԱՄԷ-ի և Ռուսաստանի հարաբերությունները միայն շահել են պատերազմից և պատժամիջոցներից։ Այնուամենայնիվ, ավելի ուշադիր ուսումնասիրելուց հետո ամեն ինչ կարծես թե հեռու է անամպ լինելուց:

2022 թվականին ԱՄԷ բանկերը սկսեցին զանգվածաբար հրաժարվել ռուսների համար հաշիվներ բացելուց, չնայած օտարերկրյա ներդրողներ ներգրավելու ընթացքին: Էմիրաթի ֆինանսական հաստատությունները ռուս գործարարների առջև շատ ավելի խիստ պահանջներ են դնում, քան շատ ուրիշների։ Հաճախ այլ պայմաններ են առաջադրվում Ռուսաստանի Դաշնությունից ժամանած մանրածախ առևտրականներին տարածքի վարձակալման համար:

Ռուսաստանցիների համար գնալով դժվարանում է բիզնեսով զբաղվելը. 2022 թվականի վերջին Sberbank-ը ստիպված եղավ փակել իր ստորաբաժանումը ԱՄԷ Sberinvest Middle East Limited-ում պատժամիջոցների պատճառով, որն ի սկզբանե նախատեսված էր որպես «պատուհան դեպի իսլամական աշխարհ»: 2022 թվականի դեկտեմբերին МТС-Բանկը Էմիրություններում իր մասնաճյուղը բացելու արտոնագիր ստացավ, ինչը որոշ հույսեր արթնացրեց։ Սակայն արդեն 2023 թվականի փետրվարին ԱՄՆ-ն այս բանկը ներառեց պատժամիջոցների ցուցակներում, իսկ մարտի վերջին ԱՄԷ կենտրոնական բանկը չեղարկեց լիցենզիան։

Ֆորմալ կերպով ԱՄԷ-ն չի միացել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցներին։ Այնուամենայնիվ, Էմիրություններում բանկային հատվածի մեծ մասը և խորհրդատվական ծառայությունները գտնվում են ԱՄՆ կարգավորիչների վերահսկողության ներքո: Հետևաբար, տեղական ֆինանսական հաստատությունները պարզապես չեն կարող գործարքներ իրականացնել ռուսների հետ՝ առանց հետ նայելու պատժամիջոցների առճակատմանը։

Անցյալի փորձ

Սա առաջին դեպքը չէ, երբ ԱՄԷ-ն ԱՄՆ-ի ճնշման պատճառով գնում է «կասկածելի սխեմաների» դեմ պայքարի։ 20 տարի առաջ երկիրը համարվում էր Իրանի ֆինանսական կենտրոնը: 2000-ականների կեսերին իրանցիներն ապահովել են Դուբայում անշարժ գույքի բոլոր ներդրումների մոտ 30%-ը։ 2009 թվականին Էմիրություններում իրանական ներդրումների ընդհանուր ծավալը գնահատվում էր 300 միլիարդ դոլար, իսկ երկրների միջև առևտուրը տարեկան աճում էր միջինը 30 տոկոսով՝ 2001 թվականին 2,2 միլիարդ դոլարից հասնելով 2010 թվականին տպավորիչ 24 միլիարդ դոլարի: Համեմատության համար նշենք, որ 2021 թվականին Չինաստանը դարձավ Իրանի խոշորագույն առեւտրային գործընկերը՝ 16 միլիարդ դոլարից պակաս շրջանառությամբ։

Սակայն 2010-2011 թվականներին ԱՄՆ-ը պատժամիջոցներ սահմանեց Իրանի դեմ՝ նրա միջուկային ծրագրի համար։ Վաշինգտոնը սկսեց ճնշում գործադրել Էմիրությունների վրա՝ սահմանափակելու իրանցիների հետ ֆինանսական շփումները։ Շուտով առևտուրը կրճատվեց մինչև 15 միլիարդ դոլար: Եվ երբ 2018 թվականին Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց, որ Միացյալ Նահանգները դուրս է գալիս Իրանի հետ միջուկային համաձայնագրից, էմիրաթների բանկերը ոչ միայն դադարեցրին իրանցիների համար բացել հաշիվները, այլև հաճախ փակեցին գոյություն ունեցողները «անվտանգության նկատառումներով»: Երկրում ապրողներից շատերի կացության թույլտվությունը չի երկարաձգվել։ Արդյունքում, ԱՄԷ-ում իրանցիների թիվը 2016-ի 117,000-ից իջել է 73,000-ի 2019-ին, մինչդեռ առևտուրն ավելի է նվազել՝ 2018-ին հասնելով 12 միլիարդ դոլարի:

Նմանատիպ պատմություն կարող է կրկնվել Ռուսաստանի հետ կապված։ Մարտին Financial Times-ը հայտնել էր, որ ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան և ԵՄ-ն ակտիվորեն կոչ են անում Էմիրություններին կրճատել շփումները Ռուսաստանի հետ: Արևմտյան երկրներն առաջին հերթին անհանգստացած են ԱՄԷ-ի՝ «արգելված ապրանքներով» դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն ներմուծման աղբյուրի վերածելու հեռանկարով։

Էմիրությունները կփորձեն օգտվել Ռուսաստանի հետ Արեւմուտքի պատժամիջոցների պատերազմից։ Այնուամենայնիվ, ԱՄԷ-ն շատ ավելի կախված է ԱՄՆ-ից և արևմտյան այլ երկրներից, քան Մոսկվայի մյուս հիմնական գործընկերները՝ Թուրքիան և Չինաստանը: Ուստի պատժամիջոցների ճնշման գրոհի ներքո Էմիրությունների կողմից նոր փոխզիջումները անխուսափելի են։

Ինչպես իրանցիների դեպքում, Էմիրությունները նույնպես կշարունակեն տեղաշարժվելու կարևոր ուղղություն լինել հարուստ ռուսների համար: Այնուամենայնիվ, մարդկանց և բիզնեսների զանգվածային տեղափոխումն այնտեղ դժվար թե ավելի հեշտ լինի, քան այսօր: Կասկածելի է նաև Էմիրությունները Ռուսաստանի համար զուգահեռ ներմուծման աղբյուրի վերածելու հեռանկարը։ Այսօր այդ թվերը բարձր չեն, և Արևմուտքի կողմից աճող ճնշումը թույլ չի տա դրանք սկզբունքորեն նոր մակարդակի հասցնել։

Հիմնական հարցն այն է, թե որքանով են կայուն ռուսական արտահանման դիրքերը, որոնք կազմում են երկկողմ հարաբերությունների հիմքը։ Եվ այս հարցի պատասխանն այնքան էլ հաճելի չէ Մոսկվայի համար։ Դժվար թե որևէ մեկը ձգտի սահմանափակել սննդի մատակարարումը Ռուսաստանի Դաշնությունից: Այնուամենայնիվ, այլ արտահանումները, ներառյալ նավթը և թանկարժեք մետաղները, կարող են դառնալ Արևմուտքի ճնշման նոր թիրախ:

Միաժամանակ, Էմիրությունները պաշտոնապես չի միացել Իրանի դեմ արևմտյան պատժամիջոցներին։ Նրանք նույնիսկ չաջակցեցին ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի մեղադրանքներին, թե Թեհրանը ներգրավված է 2019 թվականին Պարսից ծոցում տանկերի վրա հարձակումներին։ ԱՄԷ-ն երբեք չի ձգտել խզել կապը Իրանի հետ, և առևտուրն այսօր զգալի է մնում՝ տարեկան 13-14 միլիարդ դոլար: Սակայն պարզ է, որ երկու երկրների համագործակցությունը խիստ սահմանափակված է Արեւմուտքի ճնշման պատճառով։

Բացի այդ, 2022 թվականի մարտին Փողերի լվացման դեմ ուղղված ֆինանսական գործողությունների խումբը ԱՄԷ-ն ներառեց «գորշ ցուցակում». մտավախություն կար, որ Էմիրաթի բանկային հատվածը կարող է ներգրավված լինել փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման մեջ: ԱՄԷ իշխանություններն անմիջապես սկսեցին ուժեղացնել ֆինանսական հոսքերի նկատմամբ վերահսկողության մեթոդները, ինչն էլ ավելի է դժվարացնում Ռուսաստանից ակտիվների դուրսբերման կամ պատժամիջոցները շրջանցելու գործողությունները։